Fossiel bewijs voor evolutie van de mens

Ook de evolutie van de mens is een veelgebruikt stokpaardje in de wetenschap. De zogezegde grote hoeveelheid bewijsmateriaal zou dit moeten ondersteunen. Een meer gedetailleerde bespreking van de verschillende fossielen kunt u zien in deze presentatie/lezing:

Volgens de wetenschap stammen de huidige ‘mensachtigen’ of Hominidae, waartoe o.a. de gorilla, de chimpansee, de orang-oetan en de mens behoort, van één gemeenschappelijke voorouderlijke aap af die ongeveer 5 miljoen jaar geleden moet geleefd hebben. Die was aangepast om te leven in de bomen (zoals een chimpansee) en zou door veranderende leefomstandigheden meer op de grond zijn beginnen lopen, waardoor die aap evolueerde en rechtop begon te lopen. Deze aap, die Australopithecus wordt genoemd en volgens evolutiewetenschappers zo’n 2 tot 4 miljoen jaar geleden leefde, zou aanleiding gegeven hebben tot de mens.

Het bewijs dat Australopithecus rechtop liep en dus een overgangsvorm was tussen een viervoetige aap en de rechtop lopende mens, wordt voornamelijk gestaafd door de vondst van fossiele skeletten van Australopithecus die volgens de initiële reconstructie een mensachtige heup hebben. Deze gereconstrueerde heupen tonen namelijk, net als een mensenheup, een zijwaarts gericht ilium. Dit is noodzakelijk om permanent rechtop te kunnen lopen (spieraanhechting aan de dijbenen).

Er zijn echter zeer veel problemen met het zogenaamd ‘fossiel bewijs’ voor de evolutie van de mens. Van het geslacht Australopithecus werden maar handvol noemenswaardige vondsten gedaan in heel Afrika, en geen enkel compleet skelet. Er moeten dus steevast reconstructies worden gemaakt, waarbij er veel ruimte is voor interpretatie. De overblijfselen van ‘Lucy’ (Australopithecus afarensis), één van de eerste ‘geëvolueerde rechtop lopende apen’ die als directe voorouder van de moderne mens wordt beschouwd, is slechts 40% compleet en bestaat eigenlijk uit overblijfselen van twee afzonderlijke skeletten: de knie werd 2,5 kilometer verderop gevonden [1] en de femur bestaat uit samengevoegde afzonderlijke stukken. De knie die (vooraan gezien) net zoals bij de mens een hoek van ca. 15° vertoont zou een eerste indicatie zijn dat deze aap rechtop liep. Er zijn echter ook moderne apen die een knie onder een hoek hebben. Het heupgewricht, dat fracturen vertoonde en vervormd was, leek volgens Dr. Owen Lovejoy (de antropoloog die Lucy ‘reconstrueerde’) teveel op dat van een aap en was dus problematisch. Bij apen staat het ilium (het ‘blad’) naar achter gericht. Bij Lucy stond het initieel ook naar achter gericht. Dr. Lovejoy manipuleerde en ‘reconstrueerde’ de heup van Lucy, zodat het ilium nu wat meer zijwaarts gericht stond, zoals van een mens. Het resultaat was dan een zogenaamd rechtop lopende aap van ca. 1,10 m groot.[2]

De heup van Lucy was inderdaad wat vervormd. Het probleem is dat de heup van STS 14 (A. africanus) bijna identiek is aan de originele heup van Lucy, zodat het onmogelijk kan zijn dat beide heupen op volledig identieke wijze ‘misvormd’ werden tijdens fossilisatie. Bij STS 14 heeft men de rech-terheup, die meer gefragmenteerd was, een wat meer menselijk uitzicht gegeven, maar de  complete linkerheup, die duidelijk de kenmerken van een apenheup heeft, ongewijzigd gelaten. Dit is problematisch, en daarom werd in 2010 een nieuwe poging gedaan om die heup te ‘reconstrueren’.[3]

We zullen nu de heup van STS 14 eens vergelijken met de heup van een chimpansee (een aap) en van een mens.

Bij een mens staat het ilium zeer duidelijk zijwaarts gericht. Zonder zo’n heup kan men niet lang rechtop lopen. Maar de heup van STS 14 toont – net zoals de heup van Lucy –  alle kenmerken van de heup van een hedendaagse aap. Het probleem is dat men tot op heden nog géén skelet van een ‘voorouderlijke aap’ heeft gevonden met een heup zoals van een mens, zonder dat ermee moest worden geknoeid. Het is duidelijk dat bij de heup van Lucy enkel de positie van de pubis (de voorkant, waar zich het gat bevindt) wat gecorrigeerd moest worden, maar niet het ilium. Het resultaat zou vervolgens de heup geweest zijn zoals onze zeer eenvoudige reconstructie van de complete heup van STS 14: een heup van een aap.

Nog een ander belangrijk gegeven voor de bewering dat Australopithecus rechtop kon lopen is de vondst van fossiele voetafdrukken in Laetoli, Tanzania, die gedateerd werden op 3,7 miljoen jaar en toegeschreven werden aan Australopithecus afarensis. In de musea, waar deze voetafdrukken worden getoond in de afdeling over de evolutie van de mens, wordt steevast een paartje wandelende rechtop lopende apen getoond.

De voetafdrukken zien er mensachtig uit; vandaar dat alle modellen van Australopithecus steevast mensenvoeten hebben. Het probleem is dat we nu weten, aan de hand van het fossiel van ‘Little Foot’, dat Australopithecus een apenvoet had, en geen mensachtige voet.

Het wordt duidelijk dat de bewering dat de voetafdrukken van Laetoli van Australopithecus zouden zijn, problematisch wordt.

In 2010 deden antropologen David A. Raichlen e.a. onderzoek naar de voetafdrukken van Laetoli. Ze onderzochten de diepte van de indrukken met deze van recente indrukken van mensen.[4] Op onderstaande figuur ziet men bij A en B afdrukken van een mens, en bij C de afdruk van Laetoli.

1. Normaal: Een contourkaart van de voetafdruk van een moderne mens, die met een normale gang met gestrekte benen; en een zijaanzicht van een normale voetafdruk bij gestrekte benen.
2. BKBH: Een contourkaart van de voetafdruk van een moderne mens die wandelt met een gebogen knie en gebogen heup (bent knee, bent hip, BKBH (zoals een aap)); en het zijaanzicht van een BKBH- voetafdruk.
3. Laetoli G1-37: Een contourkaart van een voetafdruk van Laetoli (G1-37) en een zijaanzicht van de voetafdruk van Laetoli (G1-37). Merk het verschil op in hiel- en teendiepte tussen moderne mensen die met een gestrekte knie en heup (A) en gebogen knie en heup (B) wandelen. Laetoli heeft een gelijkaardige verhouding teen- tegenover hieldiepte zoals bij de voetafdruk van de moderne mens met gestrekte knie en heup (A).

Als men op de figuur de contourkaart van Laetoli goed observeert, kan men ook hier duidelijk een dikke teen onderscheiden, net zoals bij de recente afdrukken van de mens. Het feit dat de voetafdruk van Laetoli menselijk is, en het feit dat Australopithecus een apenvoet had, betekent dat Australopithecus onmogelijk de maker van die voetafdrukken kon geweest zijn. Ze zijn duidelijk door kleinere mensen, misschien kinderen, gemaakt. Later vond men nog meer voetafdrukken, waarbij deze van S1 afkomstig waren van een individu van ca. 1,65 m.[5] Australopithecus echter, werd niet veel groter dan 1,10 meter. Opnieuw bewijs dat deze voetafdrukken van mensen zijn. Dat zou, in termen van de tijdsperiode, ook betekenen dat Australopithecus en de gewone moderne mens tegelijkertijd moeten geleefd hebben, waardoor Australopithecus in het geheel irrelevant zou worden. Andere vondsten van Australopithecus leveren eveneens géén bewijs voor rechtop lopende apen, inclusief het vrij complete skelet van ‘Little Foot’, waar de voet eruit ziet als die van een chimpansee, en de heup er ook eerder aapachtig uit ziet.[6] Hier volgt een samenvattend overzicht van de voornaamste vondsten van Australopithecus die gelden als bewijs voor evolutie.

Specimen	Omschrijving
Lucy (A. afarensis)	Incompleet skelet; heup, die een apenheup toonde, werd gemanipuleerd en gereconstrueerd. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
AL 333-160 (A. afarensis)	Een middenvoetsbeen dat in 2011 werd ontdekt, en volgens Ward et al. leek op dat van een mens, en dus toonde dat dit individu permanent rechtop liep. Werd kort daarna middels diepgaandere studie door Mitchell et al. weerlegd. Het voetbeen leek het meest op de 4de middenvoetsbeen van een gorilla, een 4-voetige aap die voornamelijk op de grond leeft. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
Taungkind (A. africanus)	Slechts een onvolledige schedel. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
Mevr. Sples (A. africanus)	Slechts een schedel. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
Little Foot (A. sp.)	Skelet vol fracturen; voet zoals van een chimpansee (dus niet geschikt om rechtop te lopen); heup toont een typische  apenheup. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
STS 14 (A. africanus)	Enkele botten waaronder complete, maar ook weer gebroken en vervormde heup. Linkse, intacte helft toont apenheup; rechtse, meer gefragmenteerde helft werd gereconstrueerd tot een mensachtige heup. Werkelijke heup wijst erop dat dit dier een apenheup had. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
MH1 (A. sediba)	Incompleet skelet van een juveniel, slechts 3  heupfragmenten (zie ook foto onder). Zwaar gemanipuleerde reconstructie (meer gips dan het fossiel materiaal) toont mensenheup. Schedel zoals van chimpansee. Werkelijke fossielen leveren echter geen bewijs dat deze aap rechtop liep.
MH2 (A. sediba)	Incompleet skelet, zonder schedel. Schouderblad en arm zoals mens; heup zoals mens; hielbeen zoals mens. Individu naar schatting ca 1,30 meter. Verschilt wezenlijk van alle andere Australopithecus-skeletten. Alles wijst erop dat dit een skelet is van ‘Homo naledi’ (een soort pygmee of dwergmens), waar tientallen skeletten van zijn gevonden in een nabij grottencomplex in ‘The Cralde of Humankind’ in Zuid-Afrika.
Meerdere specimens (A. anamensis)	Geen heupen, voeten of benen gevonden. Geen bewijs dat deze aap rechtop liep.

Als we dan de schedel van Australopithecus africanus ‘mevr. Sples’ vergelijken met die van een chimpansee (Pan troglodytes), dan zien we dat de vorm en het hersenvolume gelijkaardig is. Ook het model van Australopithecus lijkt wel heel erg op een moderne chimpansee.

Ook de schedel van het zogenaamde ‘Taungkind’, een juveniel exemplaar van Australopithecus africanus dat in 1924 in Taung in Zuid-Afrika werd gevonden, lijkt toch wel zeer goed op de schedel van een juveniele chimpansee (Pan troglodytes):

Australopithecus had alle kenmerken van een chimpansee (heup; voeten; schedel – met het hersenvolume van een chimpansee), en was dan ook gewoon een chimpansee-achtige die in de bomen leefde en zich voortbewoog zoals een chimpansee.

De zogenaamde ‘missing link’ tussen aap en mens, de ‘Piltdown mens’, die in 1912 werd gevonden, en waar o.a. de Franse Jezuïet Pièrre Teilhard de Chardin bij betrokken was, bleek dan weer bedrog te zijn.[7] Men had opzettelijk fossielen van een aap en een mens gecombineerd om het bewijs te leveren voor een overgangsvorm. Pas 41 jaar later werd ontdekt (of toegegeven?) dat de gereconstrueerde schedel eigenlijk bestond uit delen van de kaak en tanden van een orang-oetan en schedelfragmenten van een kleinhoofdige mens.

Andere fossiele overblijfselen van zogenaamde tussensoorten zijn zo schaars en zo incompleet dat ze vaak hele reconstructies moeten uitvoeren. Vaak wordt één ‘tussensoort’ beschreven aan de hand van een handvol botfragmenten. Zo werd Homo rudolfensis beschreven op basis van één enkele schedel die werd gereconstrueerd uit ‘honderden stukjes’. De ontdekker, Dr. Leakay, gaf er tijdens de reconstructie een wat recht, menselijk gelaat aan en zorgde dat de schedelinhoud 700 cm³ bedroeg.[8]

Bij een recentere reconstructie via computertechnieken door de Amerikaanse onderzoeker Timothy Bromage werd de kaak meer naar voor geplaatst, en werd de schedelinhoud verkleind naar 500 cm³. Als gevolg zag de schedel er meer aapachtig uit. Dat toont aan hoe men tijdens reconstructies met de fossielen kan ‘spelen’.

Laten we nu de recente mens bestuderen. Eerst en vooral is het belangrijk om op te merken is dat Homo sapiens een wijde variatie in schedelvormen vertoont. Er zijn geen twee identiek dezelfde schedels.

Laten we vervolgens de directe ‘voorouders’ van de moderne mens onder de loep nemen. Homo erectus wordt gezien als de oudere voorouder, waaruit Homo heidelbergensis ontstond. Uit die soort ontstond dan de neanderthaler en de huidige mens. Als we nu de schedel van Homo Heidelbergensis vergelijken met die van een aboriginal, dan zien we dat deze toch wel opvallend veel gelijkenissen met elkaar vertonen:

Wetenschappelijk onderzoek toonde bovendien aan dat de hersencapaciteit van bepaalde schedels van Homo erectus zelfs groter was dan sommige huidige schedels van Homo sapiens. Homo sapiens heeft een capaciteit die varieert van 1050 tot 1700 cm³; Homo erectus een capaciteit van 1000 – 1300 cm³ en Homo heidelbergensis en Homo neanderthalensis een capaciteit van 1200 tot 1750 cm³. Van evolutie in toename van hersencapaciteit is hier niet echt sprake.[9]  Bovendien worden almaar meer problematische vondsten gedaan die de evolutionaire schema’s voortdurend in de war sturen, zoals een schedel van Homo erectus die in China gevonden werd die goed lijkt op een schedel van de ‘oudste’ Homo Sapiens die in Marokko werd gevonden.[10] Daarnaast is het belangrijk om op te merken dat er ook heel wat pathologische mensenschedels bestaan (schedels van mensen met een bepaalde ziekte of afwijking). Mensen met microcefalie hebben een kleinere hersenpan ten gevolge van een aandoening aan het centrale zenuwstelsel.

Links: een tekening uit een Russische encyclopedie van 1898 toont een schedel van iemand met een zware vorm van microcefalie getekend in een schedel van een gezonde mens.

Azzo Bassou (letterlijk vertaald ‘beest-mens’) was iemand met microcefalie die leefde in Marokko in de jaren 1930.[11] Hij leefde afgezonderd en vrij primitief en kon bijna niet spreken, enkel wat klanken uitbrengen. Wetenschappers dachten toen dat ze een levende ‘missing link’ hadden gevonden en noemden hem de aapmens van Dadis.

Mensen die lijden aan acromegalie (overmatige productie van het groeihormoon) vertonen een vergroving van extremiteiten, ook in het gezicht (voorhoofd, kaak,…). Bij mensen in de groeifase resulteert dit in gigantisme. Opvallend is dat schedels van zo’n individuen sterk lijken op die van neanderthalers: met uitstekende wenkbrauwbogen, forse kaak, etc. Wellicht  waren neanderthalers ook mensen met een bepaalde genetische afwijking, want ook neanderthalers hebben een wat grotere en forsere schedel dan een gewone mens, en een gedrongen, maar forsere skeletbouw, met o.a. grovere gewrichten – een typisch kenmerk voor mensen met acromegalie.[12]

Het feit dat de gewone mens kon kruisen met de neanderthaler betekent dat het niet ging om een ‘aparte soort’, maar gewoon een mensenras.[13]

Opvallend is ook: sommige schedels van neanderthalers lijken heel sterk op die van een aboriginal, andere eerder op een gewone Europese mens, en andere dan weer op Homo erectus… Er is geen consistentie!

Wat hier duidelijk wordt, is dat een schedel een wetenschappelijke naam krijgt toegekend aan de hand van de vindplaats en de datering. De schedel van H5 die in La Quina in Frankrijk werd gevonden, werd gedateerd op 43.000 jaar, dus werd deze toegekend aan H. neanderthalensis, terwijl eenzelfde uitziende schedel die op 1 miljoen jaar werd gedateerd en in Indonesië werd gevonden, werd toegekend aan H. erectus…[14] Indien H5 als H. erectus zou worden geïdentificeerd, dan zou de vindplaats, maar vooral de datering problematisch zijn voor de evolutietheorie.

---

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Lucy_%28Australopithecus%29

[2] In Search of Human Origins – episode 1    https://vimeo.com/304388621

[3] A new reconstruction of STS 14 pelvis (Australopithecus africanus) from computed tomography and three-dimensional modeling techniques: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0047248409002176

[4] https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0009769#

[5] https://elifesciences.org/articles/19568

[6] https://www.nationalgeographic.com/news/2017/12/million-year-old-human-ancestor-unveiled-to-public-spd/

[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Piltdown_Man

[8] https://australianmuseum.net.au/homo-rudolfensis

[9] http://www.bradshawfoundation.com/origins/images/brain_size_cultural_evolution.gif, originele grafiek uit : Oppenheimer Stephen, Out of Eden, Constable & Robinson Ltd., 2003.

[10] https://www.newscientist.com/article/2153242-ancient-skull-from-china-may-rewrite-the-origins-of-our-species/

[11] http://www.strangestrangestrange.com/was-azzo-bassou-the-missing-link

[12] Vergelijkende figuur: schedel en gewrichten zijn bij neanderthaler forser:  http://gravedigress.blogspot.com/2014/04/how-can-we-explain-modern-humans.html

[13] https://www.theatlantic.com/technology/archive/2011/09/it-wasnt-just-neanderthals-ancient-humans-had-sex-other-hominids/338117/

[14] Over problemen bij datering: zie 3.9: Datering van fossielen en gesteenten.